Cando Pepe Chao me pediu un prólogo para o seu libro “Eu renazo galego”, souben que non debería escribilo, senón debuxalo. Un prólogo feito con viñetas era algo sen precedentes na bibliografía galega -e supoño que tamén na española- naquel ano 1983, e pode que tamén hoxe. Por que decidín debuxalo na vez de escribilo … Ler mais
Pode que a procesión lle andivese por dentro, pero Xosé Chao Rego sempre me pareceu moito máis tranquilo que aquel irlandés interpretado por John Wayne na inesquecible película de John Ford. Sei que Pepe tiña xenio e era apaixonado, pero tamén sei que sabía embridar o xenio e controlar a paixón; e se digo que era un home tranquilo é polo seu reaxir en momentos especialmente conflitivos. O menos grave dos que recordo é do 1983, cando Ramón, o irmán máis novo, publicou o libro “El lago de Como”. Os libreiros de Vilalba recibírono con alegría e encheron os escaparates con numerosos exemplares. Cabo dunha hora estaba vendida a metade, e cabo doutra hora os libreiros retiráronos dos escaparates porque o pobo estaba arrepiado e alporizado co que lera naquelas páxinas. Ainda que o nome da vila que se descrebe era Reigada e os dos protagonistas inventados, identificábase con Vilalba e con certos vecinos porque o libro recollía todas as faladurías que durante anos se fixeran en voz queda. Da “denuncia” non se libraba nin a propia familia, e nin sequera o autor. O escándalo foi tremendo e coido que a día de hoxe Ramón aínda non ousou volver a Vilalba; pero Pepe seguiu na “Choupana”, a pequena vivenda que fixera na vila ao pouco de secularizarse, escoitando, paciente e comprensivo, as queixas dos veciños. A min dicíame que non entendía por que Ramón fixera aquelo, pero sospeito que non lle pediu explicacións.
Estivemos xuntos o pasado 22 de octubre en Ponteceso e foi el quen me entregou o Premio “Bo e Xeneroso”, que a Fundación Eduardo Pondal tivo a ben concederme, xunto á escritora Margarita Ledo, a cantora Guadi e o científico Ángel Carracedo. No meu discurso dixen que despois de tantos anos de amizade con Neira Vilas, de ilustrarlle varios libros, de entrevistalo na radio e no xornal, de facerlle non sei cantos retratos e caricaturas, todo motivado pola admiración que sentía pola súa obra e o afecto pola súa persoa, nunca podería imaxinar que algún día sería el quen me honrase entregándome un galardón. E non foi só eso. Aquel día entereime de que a proposta do meu nome para ser un dos premiados fora súa, o que explica, quizais, esa extraordinaria e sincera cordialidade que se observa nas fotos da entrega.
Desde hai cincoenta anos sei que Xaquín Marín é un gran artista. E non falo só do seu extraordinario labor de humorista gráfico, senón tamén do que fixo como cartelista, ilustrador, autor de banda deseñada e pintor. Si, tamén como pintor, incipiente, pero cunha obra espléndida que, lamentablemente, non continuou, polo que Galicia perdeu un gran expresionista. Pinturas expresionistas foron os primeiros cadros que eu vin de Xaquín Marín, na sociedade deportiva e recreativa Bertón, de Caranza; e aquel día convertinme en admirador da súa obra. Pouco despois coñecémonos e iniciamos una relación de amizade que continúa hoxe.
De Marín falei varias veces e expliquei en prólogos e catálogos a razón da miña admiración polo seu traballo. Direina brevísimamente: pola calidade e a orixinalidade de todo o que fai. Cando eu debuxo e pinto, por moi inspirado que estea e por bo que sexa o resultado, sempre teño a sensación de que estou á sombra de Picasso, Matisse, Pascin, Kirchner, Beckmann, Meidner, ou calquera outro dos artistas que admiro. A Xaquín é imposible que lle ocorra eso, porque non se parece a ninguén; porque ten un estilo propio, distinto a todos, único, e –o mellor de todo- creado en plena mocidade, hai cincuenta anos.
Hai algo máis que me parece valiosísimo na obra de Xaquín Marín: a galeguidade da mesma. Cando Castelao dicía na conferencia “Arte e galleguismo” que para sermos universais temos que ser galegos, estaba a dicir una gran verdade que, como case todas as verdades, poucos escoitaron e axiña se esqueceu. Hoxe, cando é imposible recoñecer a obra dun pintor galego, catalán, castelán, francés, xaponés ou norteamericano, o debuxo e a pintura de Xaquín Marín aparecen na mar océano da globalización e do “todo vale” para recordarnos que a arte pode e debe ser outra cousa.
Dixen hai moito tempo que a obra de Marín ten un fortísimo sabor galego, como a bola e a empanada. A bola é románica e a empanada barroca; os debuxos de Marín son tamén creacións do románico e do barroco galegos. Con ese debuxo tan seu e tan galego, Marín converteuse nun creador polivalente que pode abranguer e abrangue todas as formas da plástica, con excelentes resultados sempre.
Vímonos por última vez o 17 de marzo na homenaxe que a cidade de Santiago lle fixo ao poeta Salvador García-Bodaño. Tiña moi bo aspecto e aínda mellor humor. Recordo os seus ollos grandes e ledos, o surriso amplo, tan cordial, ao descubrirme a varios metros de distancia e despois ao abrazarnos despois de … Ler mais
Creo que si alguien hiciese una encuesta en el mundo de las letras gallegas para saber quién es el escritor con más encanto personal, Basilio Losada quedaría primero, con muchos puntos por encima de todos los demás. Por eso verlo ingresar el pasado día 3 de octubre en la Real Academia Galega fue una grandísima alegría para mucha gente. El presidente, Xesús Alonso Montero, sorprendió a los asistentes al acto con una extraordinaria habilidad para pronunciar más de mil palabras por minuto en el discurso de respuesta, ritmo imprescindible para enumerar sólo una parte de los méritos del nuevo académico; tantos, que uno se pregunta por qué la Academia demoró tanto la elección.
Pero Basilio Losada es, ya y por fin, académico y los que lo queremos lo celebramos con alegría compartida. El presidente, buen amigo y buen conocedor de Basilio, largó “a todo filispín”, que decimos en Ferrol, el retrato de la personalidad literaria del nuevo académico, y habló del ensayista, del conferenciante, del autor de retratos, del prologuista, del antólogo, del voraz lector de poesía, del activista cultural, del epistológrafo, del crítico y de quien, desde 1960, fue en Barcelona el embajador de las Letras Galegas. Pero, claro, habló también de su lado humano: de la buenísima persona, del amenísimo conversador, del gastrónomo, del ser extraordinariamente cordial y generoso que Basilio es. Y no olvidó la peculiaridad que más singulariza a nuestro amigo: la capacidad de fabulación. Es cierto. Si alguien recogiese sólo una parte de las fabulaciones que Basilio fue haciendo sobre los temas más dispares en tantas sobremesas y tertulias de amigos, tendríamos uno de los libros más hermosos de la literatura gallega.
Mi relación con Basilio Losada está condicionada por la distancia entre A Coruña y Barcelona, pero él fue el presentador de mi exposición “Desde Picasso” en Barcelona y en A Coruña, y el prologuista del catálogo. Con él dialogué en una entrevista de la serie “Riscos”, sin duda uno de mis mejores trabajos periodísticos; y de él hablé en conferencias y en artículos para tratar un matiz importantísimo en la personalidad de Basilio Losada, y que, sin embargo, pasa desapercibido: su timidez. Basilio es un enorme tímido y eso lo condiciona, y lo hace sentirse incómodo; pero también lo hace más entrañable.Basilio Losada por Siro
Penso que se alguén fixese una enquisa no mundo das letras galegas para saber quen é o escritor con máis encanto persoal, Basilio Losada quedaría primeiro, con moitos puntos por riba de todos os demais. Por iso velo ingresar o pasado día 3 de octubro na Real Academia Galega foi unha grandísima alegría para moita xente. O presidente, Xesús Alonso Montero, sorprendeu aos asistentes ao acto cunha extraordinaria habelencia para pronunciar máis de mil palabras por minuto no discurso de resposta, ritmo imprescindible para enumerar só unha parte dos méritos do novo académico; tantos, que un se pregunta por que a Academia demorou tanto a elección.
Pero Basilio Losada é, xa e por fin, académico e os que o queremos celebrámolo con ledicia compartida. O presidente, bo amigo e bo coñecedor de Basilio, largou “a todo filispín”, que dicimos en Ferrol, o retrato da personalidade literaria do novo académico, e falou do ensaísta, do conferenciante, do autor de retratos, do prologuista, do antólogo, do voraz lector de poesía, do activista cultural, do epistológrafo, do crítico e de quen, desde 1960, foi en Barcelona o embaixador das Letras Galegas. Pero, claro, falou tamén do seu lado humano: da boísima persoa, do amenísimo conversador, do gastrónomo, do ser extraordinariamente cordial e xeneroso que Basilio é. E non esqueceu a peculiaridade que máis sigulariza ao noso amigo: a capacidade de fabulación. É certo. Se alguén recollese só unha parte das fabulacións que Basilio foi facendo sobre os temas máis dispares en tantas sobremesas e tertulias de amigos, teriamos un dos libros máis fermosos da literatura galega.
A miña relación con Basilio Losada está condicionada pola distancia entre A Coruña e Barcelona, pero el foi o presentador da miña exposición “Desde Picasso” en Barcelona e A Coruña, e o prologuista do catálogo. Con el dialoguei nunha entrevista da serie “Riscos”, sen dúbida un dos meus mellores traballos periodísticos; e del falei en conferencias e en artigos para tratar un matiz importantísimo na personalidade de Basilio Losada, e que, sen embargo, pasa desapercibido: a súa timidez. Basilio é un enorme tímido e iso condiciónao, ás veces para amolalo e facelo sentir incómodo; pero tamén o fai aínda máis entrañable.
