Seica foi Isidoro Millán González Pardo quen, no ano 1990, lle falou a Fraga da conveniencia de magnificar a toma de posesión da presidencia da Xunta de Galicia, no primeiro dos seus mandatos. Buscando unha imaxe que ilustrase a pomposidade do acto, Isidoro dixo: “Tes que entrar na Praza do Obradoiro con 40.000 gaiteiros”. E Fraga tomouno en serio e entrou, non con 40.000 gaiteiros, pero si con 1500. Ao día seguinte eu publicaba a caricatura do novo presidente cunha gaita na man. Foi unha boa idea, pero mellor foi a de pintarlla sempre e converter a gaita en símbolo do seu goberno. Cabo dun par de meses a xente falábame da gaita de Fraga, facíanse chistes e ata fun invitado a formar parte do xurado dun concurso de gaita, por uns organizadores con bo humor.
Non faltou quen nos primeiros días do mandato lle comentase ao presidente a falta de respecto que para a súa persoa e para a institución supuña aquela imaxe de presidente-gaiteiro, pero Fraga rexeitou a acusación defendendo a gaita como símbolo de galeguidade, recoñecendo a calidade das caricaturas e o dereito do caricaturista a facer o seu traballo con liberdade.
Non foi falar por falar. Cabo de pouco tempo o Director do Gabinete de Comunicación da Presidencia, Xesús Pérez Varela, empezou a chamar ao director de La Voz de Galicia para dicir que ao presidente lle gustara a caricatura do día e que estaba interesado en ter o orixinal na súa colección. A Voz poñíalle unha moldura ao debuxo e enviáballo. Na primeira lexislatura este trámite repetiuse unhas trinta veces, e o día que fun gravar unha entrevista con Fraga, para Radio Voz, en San Caetano, mostroume un ángulo do despacho con dúas paredes cubertas de arriba a abaixo coas miñas caricaturas. Co tempo, houbo que retirar algunhas para ir poñendo as doutros colegas.
Aquel día Fraga faloume por primeira vez da colección de caricaturas súas que empezara a facer sendo embaixador en Londres, e díxome que algunhas eran verdadeiramente asañadas. Comenteille que seguramente ningunha sería tanto como a que eu lle fixera no ano 1978, o día que se debateran no Congreso as causas daquel amago de golpe de estado, que foi a. Fraga mostrou interese en vela, pero deixei pasar o tempo e, anos despois, cando xa nos invitara varias veces aos humoristas ao xantar de fin de ano –que segundo os seus colaboradores máis achegados era no que mellor o pasaba- leveilla en persoa para ver como reaxía.
A caricatura era verdadeiramente dura. Nun ambiente medieval, unha nena moi pequena, que representaba a Democracia Española, choraba, medoñenta, ante un dragón de tres cabezas, que tentaba devorala. Impedíao o ministro de Defensa, Gutiérrez Mellado, quen, como un novo San Xurxo, atacaba á besta pinchándoa cunha lanza. O presidente Adolfo Suárez, Carrillo, Felípe González, Joan Raventós e Xabier Arzalluz aplaudían ao heroe, mentres Fraga, cun penico na cabeza a modo de casco, berraba:
Fraga ficou un cacho calado e serio, ollando a caricatura. Volveuse a min e preguntoume:
-¿Esto díxeno eu?
Confirmeille que o texto recollía fielmente parágrafos da súa intervención. Volveu ollar o debuxo e comentou:
–¿Pero como é posible?¡Se Manolo Gutiérrez Mellado era moi amigo meu!
-Aquel día non. Respondinlle.
Entón ceibou unha gargallada, deume as grazas e dixo que a caricatura pasaba á colección.
Nos anos que Fraga foi presidente fixen moitas caricaturas que non podían gustarlle e non lle gustaron. Algunhas provocaron a súa reacción irada, e os seus berros chegaron á dirección da Voz, ecoados por Pérez Varela, primeiro, e por Xesús Parga, despois. Pero nunca ningún director me suxeriu un trato máis favorable nas próximas, nin notei en Fraga a máis mínima hostilidade despois dunha viñeta que o disgustase.
Paréceme que o presidente Fraga tiña máis sentido do humor do que aparentaba baixo aquel aceno fusco e os arroutos de furia que lle daban cando se sentía inseguro. Fraga é un gran tímido, pero sabe rir de si mesmo, contando anécdotas que non o deixan nada ben, como a dos perdigonazos que lle largou nas nádegas á filla do Caudillo, na primeira cacería á que fora invitado como ministro, que recolleu nun dos seus libros. Coido que o presidente Fraga temía máis o fracaso que o ridículo. Para el o verdadeiro ridículo estaba en non saber, en facelo mal. Por eso non había quen o aturase antes dun acto protocolario que o preocupaba, e resultaba divertidísimo unha vez rematado, se todo saíra ben. Seguramente non sempre foi así e de rapaz non lle faría gracia que en Vilalba lle chamasen; nin os chistes sobre a capacidade e o volume da súa cabeza na universidade, nin as primeiras caricaturas; pero cando un vello político inglés lle mostrou, orgulloso, a colección de caricaturas que fora facendo ao longo dos anos, Fraga superou os prexuízos e seguiu o seu exemplo. Verse en caricatura, aínda que o deseño fose cruel, chegou a divertilo.
Menos preparado estaba para a, a que lle facían os imitadores reproducindo a súa voz, a súa fala e o seu falar.
No ano 1994 o programa radiofónico Corre Carmela que Chove obtivo o Premio Galicia de Comunicación, e entregáronolo nunha cea celabrada no Gran Hotel da Toxa, ante un par de centos de comensais. Diante do escenario estaba a mesa presidencial, e xusto fronte ao micrófono o presidente Fraga. En nome do grupo recollín o premio e fun presentando a algúns dos personaxes máis divertidos que interpretabamos. Cando Xacobo Pérez reproduciu a voz de trono de Fraga nun , oiuse unha gargallada colectiva e duascentas persoas puxéronse en pé e estiraron os pescozos, tentando ver o reaxir do presidente. Fraga reaxiu botando a cabeza atrás e rindo tanto que lle saltaron as bagaos; pero cando Xacobo dixo: , e crebou a voz para imitar os saloucos que daquela aparecían, sen máis nin máis, nos discursos do presidente, a gargallada colectiva fixo tremar as paredes. Foi demasiado para Fraga, quen, cun xesto mecánico, sen saber o que facía, colleu a servilleta e tapou a cara.
Non recordo que nos últimos anos do seu mandato pedise máis caricaturas. A mala conciencia do desastre do Prestige, coa entrega da cabeza de Cuíña a Aznar; a dimisión de Diz Guedes, a percepción de que Romay Beccaría remataría gobernando Galicia, sen moverse de Madrid, e os poucos folgos que os moitos anos e unha saúde remendada lle deixaran, fixérono perder interese pola colección.
Non estaba o alcacer para gaitas.
Publicado en La Voz de Galicia. Suplemento Culturas.
15 de octubro de 2011
