O día primeiro de novembro morría Carmen Arias Montero, “Mimina” para cantos a queriamos, que eramos moitos. Muller tan boa como humilde, foi case toda a vida “a muller de Isaac Díaz Pardo”, algo que asumiu sen o máis mínimo reparo, por amor ao home e admiración ao artista xenial con quen casara en 1945.
E sen embargo Mimina foi unha muller intelixente, con talento artístico, que tiña moitas cousas que dicir. No ano 1997 díxome algunhas na entrevista ilustrada que publiquei en La Voz de Galicia (Riscos).
-Vostede evidenciou moi axiña a súa disposición para a arte.
-Desde noi nena o que máis me divertía era xogar cos lapis e acuarelas, así que cando fixen os oito anos meu pai decidiu enviarme á clase de Lolita Díaz Baliño, que ademais de moi boa artista era unha persoa extraordinaria. Con ela debuxei e pintei ata que casei.
-Co sobriño.
-Si, Lolita era irmá de Camilo Díaz Baliño, o gran pintor e debuxante asasinado no 36, pai de Isaac Díaz Pardo. Aquelas clases marcaron o meu destino, porque nelas coñecín a Isaac.
-¿Animouna Lolita a facer Belas Artes?.
-Non, animounos ás dúas o director do instituto Eusebio da Guarda, onde Lolita impartía clases de debuxo. Levárame de axudante e o director, que estaba moi satisfeito do noso traballo, propúxonos facer Belas Artes para obter as prazas en propiedade. Pareceunos ben e matriculámonos por libre na Escola de San Fernando e iamos a Madrid dous meses cada curso para facer os exercicios prácticos de debuxo, pintura e escultura.
-Pero non remataron.
-Non mo permitiu meu pai. Eu xa era moza de Isaac, que fixera toda a carreira de Belas Artes en dous anos e estaba en Barcelona dando clases en Arquitectura. Cando decidiu instalarse en Madrid para dedicarse á pintura, meu pai non me deixou volver ás clases prácticas para que non coincidise con el tanto tempo e tan lonxe da casa. Aínda que viaxase con Lolita e vivise con ela, non o admitiu, así que deixei os estudios en terceiro, e Lolita comigo.
-Era xa unha pintora con certos éxitos.
-Pequeniños. Participara nalgunhas exposicións colectivas e obtivera algún premio. Recordo un certame no que estaban tamén Antonio Tenreiro e Labra, que xa daquela anunciaban os espléndidos pintores que habían de ser. Pois déranme o premio a min. En fin, cousas sen importancia. Des que casei non volvín coller un pincel.
-¿E non o botou de menos?
-Non, porque eu pintaba por satisfacción persoal, pero sabía que non tiña talento. Ademais tendo ao lado como referencia ese monstro, ¿que ganas había de ter? Era marabilloso velo pintar e preparar unha exposición como a de Londres, que foi un éxito extraordinario. Isaac é un xenio e vivir cun xenio esixe renunciar a todo. Eu fíxeno encantada primeiro en Madrid, logo en Bos Aires e despois aquí, nos tempos heroicos da creación do Castro, e fun inmensamente feliz.
-Pero por dentro seguiría rebulíndolle a alma creadora.
-Quizais, pero non a notaba ou non lle facía caso.
-Ata que un día empezou a facer preciosos tapices.
-“Trapices” chamáballes Dieste, porque os facía de trapos. Si, facíaos por divertimento, por aproveitar o tempo.
-Afortunadamente a inspiración non ten horario de oficina.
-Non, claro; esas cousas ocórrense en calquera momento.
-Como as xoias de cerámica.
-Tamén empecei a facelas como un xogo, pero tiveron tanta aceptación que se converteron no meu traballo. Fixen milleiros de pulseiras, pendentes, colares, sortellas, xemelgos e pasadores, con engarces de prata e de ouro, e sen que poidan darse dúas pezas idénticas porque o proceso é manual. Dende hai tempo axúdame a miña nora María e agora, que xa non vexo ben, ela é quen talla e eu decoro.
-¿Sabe que é o ocio?
-Por referencias; eu non estiven ociosa xamais. Na casa sempre hai algo que facer e se non, escribo cartas ou toco o piano. Des que tiven o accidente toco menos porque me quedou mal unha man e sinto pena de non facelo como antes, pero toco por prescrición facultativa.
-¿Foi boa pianista?
-Non, nin moitísimo menos; pero sempre tiven moita afección. Estudiei cinco anos na Coruña, con Sara Mauriz, que fora discípula de Canuto Berea, e cando estabamos en Madrid, como viña dar a luz aquí, aproveitaba para asistir ás clases ata os últimos días.
-Pero seguro que é boa soñadora.
-Tremenda, e cada día máis. Antes de me quedar durmida xa soño e depois todo o sono é un puro soño, a cores ademais.
-E ó espertar, ¿segue soñando?
-Si, claro; as cousas que quixen facer e non souben, ou non puiden.
-¿A peor das nostalxias é a nostalxia do soñado?
-Seguramente.
-¿Dálle medo estar a soas consigo?
-Non, e ás veces ata o desexo. Cando a vida cho impón, non queda máis remedio que aprender a amar a soedade. Esta casa estivo sempre chea de xente, de amigos queridos que foron morrendo: Lorenzo Varela, que viviu aquí dous anos; Dieste, Seoane, Núñez Búa, Prada… Afortunadamente quédanme as viúvas, como Maruxa Seoane e Carme Dieste, ás que quero tanto.
-Valora moito a amizade.
-É o que a vida me deu con máis xenerosidade. Sempre tiven a sorte de dar con persoas irrepetibles.
-¿A vida é unha ton, ton, tómbola, como dicía Marisol?
-Eu penso que a vida é unha aventura, e, desde logo, sei que non é un conto de fadas.
-¿Cando aprendeu a dicir “non”?
-Nunca. Sempre dixen “amén”.
-¿Hai que facer sempre o que se debe facer?
-Si, aínda que doia.
-¿Onde atopa sosego?
-Cos fillos e cos netos, e despois en cousas sinxelas como comer aí fóra, cos merlos e as pegas, que baixan das árbores para acompañarme.
-¿Góstalle a lectura?
-Moitísimo, desde nena. Non podo durmir sen ler un par de horas. Antes entusiasmábanme os clásicos e os libros que podes reler cen veces, porque sempre teñen algo que ensinarche; pero agora durmo moi mal e prefero a lectura de evasión.
-¿Que me di da música?
-Que me apaixona. Encántanme Beethoven, Mozart, Schubert, Chopin e todos os barrocos, pero o meu preferido é Bach.
-E viaxar, ¿tamén lle gosta?
-Non sabes canto. A primeira vez que fun a Italia case me rompía o corazón. Cidades inesquecibles como Roma, Florencia, Venecia, Siena, Rávena, Asís… Tamén me gustou moito Sicilia. E non quero morrer sen coñecer todo o centro de Europa, pero teño que buscar quen me acompañe, que coa terceira idede non quero ir.
-Se volvese aos vinte anos…
-Faría exactamente o mesmo que fixen.
-¿Tropezando nas mesmas pedras?
-Penso que si. Non estou nada certa de que a experiencia valla para nada.
-¿Sabe que a esperanza é infiel?
-Pode ser, pero sempre fun optimista e sigo tendo esperanza.
_