Teño un amigo, profundamente católico, convencido de que as redaccións dos xornais están cheas de ateos anticlericais. Proba diso é que escribimos «papa» con minúscula. Eu explícolle que iso é cousa do «libro de estilo», pero sospeito que non o convenzo. Á xente da nosa idade aprendéronnos que é mala educación falar de diñeiro, de relixión e de política; pero nós de diñeiro e de política falamos e rimos moito; de relixión non. Por iso nunca lle expliquei por que, en 1984, editei, pola miña conta, un cartafol de debuxos que titulei In saecula saeculorum amen -os máis satíricos que fixen na miña vida-, cun prólogo no que explicaba: «Nada hai nestas láminas contra a fe relixiosa, nin a visión cristiá do mundo, nin os dogmas do catolicismo. A sátira vai dirixida á Igrexa como institución arredada da mensaxe de Xesús». O sumo pontífice era Xoán Paulo II, quen xa, en 1980, me inspirara unha viñeta titulada O home que pide pola paz no mundo, na que un crego oraba no púlpito: «Señor, dálles paciencia aos pobres na súa pobreza e fai que os ricos non sexan soberbios na súa riqueza». Coido que, no fondo, esa foi a mensaxe que o papa viaxeiro transmitiu aos bispos dos países suramericanos, baixo ditaduras de extrema dereita.
Eu entendía o anticomunismo daquel home que vivira a chamada Masacre de Katin, en 1940, cando Stalin e demais membros do Politburó aprobaron a execución de máis de 21.000 polacos, militares, policías, intelectuais e membros da Igrexa católica; e que en 1979 decidise combater o comunismo ruso. En xuño, cunha visita de nove días a Polonia, na que millóns de persoas acudiron a velo; en outubro, ao denunciar na ONU a violación dos dereitos dos crentes nos países do bloque soviético. O Partido Comunista da URSS fixo público un documento contra a política do Vaticano, hostil aos Estados socialistas, e días despois o papa sufriu un atentado na praza de San Pedro; pero a URSS esfarelouse.
A aversión ao comunismo levouno a velo onde só había cristianismo. Explicoullo monseñor Romero, en Roma, en 1979, cando lle foi pedir axuda despois de que fosen asasinados cinco sacerdotes no Salvador: «El Salvador no es Polonia. Allí llaman comunismo a la doctrina social de la Iglesia». Tres meses despois caería el baixo as balas dun francotirador, mentres celebraba misa. O papa aconselláralle establecer pontes coa ditadura «porque o coronel era católico e algo bo tería». Quizais por iso se mostrou cordialísimo con Pinochet, na visita a Chile, en 1987; aínda que católico era o sacerdote Ernesto Cardenal, ministro do Goberno Sandinista en Nicaragua, e negáralle a man, ao baixar do avión, en 1983.
A percepción do papado de Xoán Paulo II expreseina en varios debuxos do meu cartafol. Daquela descoñecía a protección que deu, durante anos, ao monstro pederasta que foi o cardeal Marcial Maciel, polo que non a tratei, e ben que o sinto. A historia da infancia sometida a abusos sexuais é atroz, pero resulta especialmente arrepiante cando se produce no seo da Igrexa e os xerarcas a ocultan. Se o meu amigo, católico afervoado, e mais eu falásemos de relixión, pediríalle que me explicase por que Xoán Paulo II é santo. Como non o facemos, seguirei sen sabelo.
Cada uno en su Sitio y Dios en el de Todos