Un dos contos máis conmovedores de Castelao fala de dous vellos que tamén tiveron mocidade, que casaron por amor e viviron amándose totalmente, sempre xuntos. Un día leváronlle o viático ao vello e o seguinte morreu.
A compañeira dos seus días vestiuno, afeitouno e púxolle as mans en cruz.
Despois entraron catro homes e sacaron a caixa onde ía o morto. A vella saíu á porta da casa e coa voz amorosa dos días da mocidade, despediuse do seu compañeiro:
— ¡Deica logo, Eleuterio!
E os veciños taparon as bocas e riron cos ventres. A despedida da vella foi rolando e chegou ao Casino, e o “deica logo Eleuterio” converteuse en motivo de risa.
Todos, todos riron e ninguén se decatou da dor coa que a vella namorada chamará pola morte aquela noite.
Hoxe, 19 de marzo, morreu en Madrid, por infección de coronavirus, o meu amigo Jacinto. El e Angelita, a muller, tamén se coñeceron moi novos, casaron namorados e viviron un para outro. Xente boa, cordial, xenerosa, divertida, foron outros país para a miña filla, compañeira da súa na Universidade.
Jacinto tiña algún ano máis ca min, pero estaba ben de saúde; facía cada día longas camiñatas sen perder o folgo e hai dúas semanas, nunha revisión rutinaria, confirmáronlle o bo estado do aparato respiratorio. Porén o coronavirus venceuno en pouco tempo. O luns ingresárono no hospital e hoxe, cando o fillo foi compartir con el os 30 minutos autorizados, dixéronlle que acababa de morrer. A Jacinto non o axudou a morrer Angelita, a compañeira dos seus días. Morreu so, como as máis das vítimas do coronavirus; na soidade arrepiante de quen non ve un rostro querido, de quen non sente a calor da man amiga. Porén, non é menos cruel a soidade da viúva. Non puido ver o cadáver, estar co cadáver, pensar e sentir ante o cadáver; despedilo, quizais, cun “deica logo Jacinto”, que todos entenderían e non faría rir a ninguén. En Paseta arredor da morte, no capítulo titulado A realidade comunicativa do cadáver, García-Sabell di que o morto é xa unha ausencia e, endebén, ante o cadáver do ser querido temos a convicción de que unha parte nosa, que estaba nel, vaise con el; pero tamén que unha parte súa queda en nós. Ese consolo non o puido experimentar Angelita, que, ademais, debe sufrir a anguria da perda do home, soa, confinada, sen o alento dos seus. Eis a verdadeira traxedia desta pandemia: unha nova enfermidade, unha nova morte, unha nova dor para as que, hoxe, non hai resposta.
