No ano 2004, cincocentos expertos, críticos e artistas consultados pola Galería Tate de Londres consideraron o urinario de Marcel Duchamp a obra máis influínte nas artes plásticas do século XX. Os manuais de arte contemporánea informan de que Duchamp presentou o urinario, co título de A fonte e o pseudónimo R. Mutt, á mostra organizada en 1917 pola Sociedade de Artistas Independentes de Nova York, pero non é certo. A fonte era da súa amiga a baronesa Elsa von Freytag-Loringhoven, poeta, pintora e escultora dadaísta, e Duchamp non reclamou a autoría mentres ela viviu.
O dadaísmo nacera un ano antes no café Voltaire de Zúrich, nunha reacción dos artistas contra a Primeira Guerra Mundial. Se a lóxica e a razón levaran o mundo á loucura, a arte debería ser ilóxica e irracional. Malia a calidade incuestionable dalgúns integrantes do grupo, o gran debuxante alemán George Grosz, responsable de propaganda do grupo de Berlín, comenta na autobiografía: «A xente acudía ás exposicións e ría e dicía que aquilo era unha merda. Tiña razón. Era unha merda».
Dadaísta foi o ballet Parade, estreado por Sergei Diaghilev con grande escándalo en París, en 1917, con música de Satie, libreto de Cocteau e decorados e figuríns de Picasso. Non obstante a icona do dadaísmo é o urinario co que aquela provocadora esquecida, morta na soidade e na pobreza por inhalación de gas, abriu a porta á chamada arte conceptual. Calquera obxecto pode converterse en arte se o artista o concibe como tal. Realmente, os verdadeiros artistas son os comisarios das exposicións, que os admiten ou rexeitan, deciden a súa localización e crean a obra global. Nos catálogos das Mostras Unión Fenosa, celebradas na Coruña nos anos noventa, temos varios exemplos dos despropósitos aos que pode levar a arte conceptual: unha escultura exposta coas madeiras de protección, un traballo escolar dunha nena de poucos anos, unha broma de varios amigos dispostos a demostrar que o xurado tragaba todo…
Naturalmente, debuxar, pintar, modelar, esculpir, son habelencias propias de artesáns que non interesan ao artista conceptual. Iso explica a proliferación de lenzos pintados con cores que se matan e de esculturas con formas horrendas. A imperfección pode ser positiva na obra de arte, cando é buscada. Seoane debuxou as Figuracións e os Retratos de esguello con aparente torpeza. Todo é imperfección, pero o espectador sensible sabe cal é gato e cal é lebre.
Para min a obra presentada a Arco co título Presos políticos é gato, como tantas outras; pero se a galería que a presentou entendeu que era lebre, non debeu acceder ás presións da organización para que a retirase. Cando Elsa levou A fonte á mostra da Sociedade de Artistas Independentes de Nova York, o xurado non a admitiu e Duchamp, que era un dos membros, dimitiu. «O concepto é o concepto». Xa o dixo Manquiña.